Ik hoorde de stem van mijn opa terug terwijl ik hem nooit heb gekend. Ik maakte een reis in de tijdmachine doordat er een audio-interview met hem is overgeleverd. Dit interview heb ik vanaf een cassettebandje laten digitaliseren. Voor het eerst hoorde ik hoe mijn opa klonk en sprak. Een lang vervlogen tijd kwam terug tot leven. In deze podcastaflevering deel ik mijn eerste gedachten hierbij.
Beluister deze aflevering hier op Spotify. Abonneer je daar op de podcast, rate hem met 5★ en deel hem in je netwerk.
De stem van mijn opa horen terwijl ik hem nooit heb gekend
Ik heb voor het eerst de stem van mijn opa gehoord. Ik heb mijn opa nooit gekend, mijn Nederlandse opa, mijn Limburgse opa. Mijn opa komt uit het hart van Zuid-Limburg, waar hij in 1911 werd geboren en overleed in 1981. Ik heb hem echt dus op een aantal jaar gemist. Ik heb hem nooit gekend, nooit meegemaakt en toch heb ik nu voor het eerst zijn stem gehoord.
Een tijdje geleden ben ik erachter gekomen dat er een interview met hem bestaat, afgenomen door één van mijn ooms. Dat interview is afgenomen in 1980 en is op een cassettebandje opgenomen. Via een tante van mij kwam ik aan het cassettebandje. Ik wilde het heel graag horen en digitaliseren.
Alles wat ik aan audio heb van mijn opa
Dit is het enige dat ik van mijn opa heb qua geluid, dus dat is mij heel veel waard. Inmiddels is het niet alleen een cultuurhistorisch erfstuk voor Zuid-Limburg, maar vooral is het belangrijk en fijn voor mijzelf om mijn wortels ook aan mijn Limburgse kant beter te begrijpen.
Ik heb foto’s van mijn opa. Ergens bestaat er een opname van een processie in het dorp, waar in een heel klein fragment te zien is dat hij achter de processie aanloopt. En nu zijn er dus ook geluidsopnames van hem.
Ik wilde de cassette niet met de post ergens naartoe sturen, maar persoonlijk langsbrengen bij de persoon die deze kon digitaliseren. En dat was Frank van Brand.Stichters. Ik reisde vanuit het midden van het land, waar ik op dat moment op katten paste, af naar het ‘verre Oosten’ van het land. Vanaf daar was dat al iets dichterbij dan waar ik gewoonlijk ben!
Hoe zou hij toch klinken? Hoe zou hij spreken?
Van tevoren bedacht ik hoe een man van een heel andere generatie uit het hart van Zuid-Limburg zou klinken. Daar is hij bijna nooit weggeweest. Hij is daar opgegroeid en heeft daar zijn hele leven gewoond. Een groot deel van zijn leven had hij een eigen zaak in de kern van een mooi dorp. Daar was hij dan ook een bekend gezicht en een opmerkelijke verschijning.
De stemsoort kwam redelijk in de buurt van mijn verwachting. Maar in het begin moest ik erg wennen aan hoe hij sprak. Hij sprak namelijk in dialect. Naarmate ik daar een beetje aan gewend raakte, ging ik het ook wat beter begrijpen. Vervolgens moet ik hier wel echt rustig voor zitten en het meermaals grondig terugluisteren.
Ik zal wel vaker terugluisteren, want dan ben ik weer in het gezelschap van mijn opa. Hij is de enige grootouder die ik nooit heb gekend. Dat nu juist zijn stemgeluid beschikbaar is, vind ik heel bijzonder en raakt me ook. Ik ben blij dat er toch iets is gedaan om dat over te leveren, als een nalatenschap.
Een reis in de tijdmachine
Niet lang na dit interview, opgenomen in de zomer van 1980, is mijn opa ziek geworden. In het jaar na het interview is hij overleden. Het interview is dan ook net op tijd afgenomen. En maar liefst twee kanten van een cassette vol.
Ten tijde van de opname zat mijn opa lekker in de tuin, want het vogelgezang op de achtergrond is zeer aanwezig. Dit schept een fijne sfeer en brengt de gedachte terug dat hij daar lekker zit, genietend van het fijne zomerweer, terwijl hij in alle ontspannenheid vertelt over zijn jonge jaren, zijn leven in Limburg en het boerenbestaan tot hij zijn zaak in ijzerwaren en machines startte. De opname lijkt het resultaat van een tijdmachine.
Deel van het gesprek, in het gezelschap van mijn opa
Ik wist niet precies hoe ik op de opname zou reageren. Als ik die opname aanzet, zal het voelen alsof ik in zijn gezelschap ben en haast zelf een gesprek met hem voer. Zo is dat ook in de trein. In de stoel naast of achter mij hoor ik dan mensen een gesprek voeren en dan luister ik zelf mee. Ik kan me dan steeds inbeelden wat ze benoemen. Dan zie ik levendig voor me wat ze vertellen.
Ik voelde me meteen deel van het gesprek met mijn opa. Ook al is het in tijd en ruimte onmogelijk om daarbij aanwezig geweest te zijn. Wij bevinden ons nu in tijd en ruimte niet bij elkaar, maar wel in de buurt en ook weer heel dichtbij.
Van tevoren wist ik niet dat hij in dialect zou spreken tijdens het interview. Op andere plekken in Zuid-Limburg verschilt het dialect weer. En dat alles in een gebied van ongeveer 35 kilometer van oost naar west. Dat daar zoveel variatie in de lokale taal bestaat is leuk. Het zou zonde zijn als dat verloren ging.
Mijn ’terugkeer’ naar Zuid-Limburg
Twee jaar geleden ben ik naar Zuid-Limburg verhuisd. Eerst heb ik meer in het westen gewoond en nu in het oosten. Daar zijn weer andere dialecten. Het verschil ga je echt pas horen als je hier langere tijd woont zonder dat je hier bent opgegroeid.
Aangezien ik hier mede mijn wortels heb, identificeer ik me met Zuid-Limburg. Ik voel me er thuis. Maar uiteindelijk zal ik wel moeten vertellen dat ik hier deels mijn oorsprong vind, want het blijkt niet uit hoe ik praat.
Een lang vervlogen tijd komt terug tot leven
Door mijn opa ’terug’ te horen, zijn er verhalen bewaard gebleven die overgeleverd worden, precies in de woorden, klank en stijl die daarbij passen. Er is geen manier om actieve herinneringen aan onder meer de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw méér tot leven te wekken dan om ze te horen van iemand die daar zelf deel van was.
Ik ben blij mijn opa wat beter te leren kennen, al zal hij nooit weten van mijn bestaan. Het leek me een heel vriendelijke man. Hij kwam joviaal over en had er veel plezier in om zijn verhalen te vertellen. Het doet mij deugd dat hij daar, op een zomerdag in 1980, vanuit plezier en ontspannenheid vertelde over lang geleden.
Rijp
In de podcastaflevering is de creatieve voordracht van het volledige stuk Rijp te beluisteren. Een fragment:
De gouden gloed over de velden schetst een landschap waarin het bijna gebeuren gaat, verstild in overrijpheid, met glooiende graanvelden als een vacht op het land in de avondzon, bewegend in de wind. De vogels geven concerten waarvoor niemand tickets koopt, de insecten krioelen in ongeziene bedrijvigheid.
Ik weet niet wat ik te zoeken had in mijn leven in het Westen, al van jongs af aan. Het voelt als een lang geleden verlaten schil van niet-zijn, een masker van waarachter ik het beste probeerde te maken, overlevend, zonder waarachtigheid. Het soms bijna vindend, en dan toch helemaal niet, als uiteenspattend glas dat ooit een eenheid vormde die nooit meer opnieuw op die manier samengesteld kan worden.
In Limburg samenwerken aan tekst en taal
Limburg biedt vele vergezichten langs weiden, velden en bossen. Kerkspitsen in de verte verraden oeroude saamhorigheid. Hier zijn zal geen routine worden, want elke dag voelt, klinkt en ruikt anders. De Limburgse grond voelt vertrouwd bij het weten van voorouders die deze grond ook raakten. Ze liepen, reden, ploegden, zaaiden en oogstten er. Ze oefenden er hun ambachten uit. Alleen de tijd is anders. De sporen van hun verhalen zijn te herleiden tot waar zij zijn overgeleverd, in welke vorm dan ook. Deze geschiedschrijving vergaat niet.
Al die tijd lag de kiem van Green Writing al in de Limburgse bodem verankerd. Ik stam af van een overgrootgeneratie van Limburgse landbouwers en een ondernemende grootvader met een ijzerwaren- en machinewinkel. Limburg zit in mijn genen, ook al groeide ze op in het westen van Nederland. Inmiddels is Green Writing alweer twee jaar gevestigd in Zuid-Limburg.
De eerste werkruimte waar ik neerstreek is authentiek. De knoestige balken in de muur hebben vele weersomstandigheden gezien tijdens hun groei, ver voor de industriële revolutie. Nu zijn zij onderling verstrengeld in de gedaante van een gebouw. Vele handen van generaties geleden raakten hen aan, hen verankerend in de tijd, standvastig onder alle omstandigheden. Ze zijn een bewaard gebleven boodschap vol cryptische inkepingen, pinnen en gaten. Van hieruit werk ik samen met klanten in Limburg, in heel Nederland en daarbuiten.
Ben je ondernemer, heb je een mooi bedrijf, of ben je onderzoeker? Woon je in midden- of Zuid-Limburg, dan wonen we niet ver bij elkaar vandaan en lijkt het me heel leuk je te ontmoeten en te bekijken wat wij voor elkaar kunnen betekenen. Zet jij je graag in voor een toekomstbestendige aarde? En zoek jij iemand die werk kan maken van jouw taal, nationaal en internationaal? Neem contact op!
Ontdek dit voorjaar in 1 maand de kracht van creatief schrijven
Ben jij als ondernemer, onderzoeker, maker of kunstenaar op zoek naar je eigen schrijfstem? Of wil je weer meer gaan schrijven, maar komt het er steeds niet van? Doe mee met de Voorjaarsschrijfmaand Creatief Schrijven. Krijg een maand lang 24 veelzijdige oefeningen in je inbox. Schrijf je kortere of langere stukken? Dat bepaal je zelf! Schrijf je in.
Gratis e-book voor taalprofessionals
Wil jij duurzaam en met plezier vertaler, tekstschrijver of redacteur worden of blijven? Ontvang 7 stappen voor een goede start als copywriter, vertaler, corrector of redacteur. Krijg inzicht in hoe je werkwijze verschilt als je wel of geen AI gebruikt en waarom menselijke teksten juist nu zo relevant blijven. Ontdek waar komend jaar jouw kansen liggen als taalprofessional.
Geef een reactie